Cmentarzysko kurhanowe w Chodliku (woj. lubelskie)

Usytuowanie i opis

Cmentarzysko kurhanowe jest położone w dolinie rzeki Kowalonki, na piaszczystych garbach terenowych porośniętych lasem, ok. 1,5 km na południowy wschód od zwartej zabudowy wsi Chodlik i ok. 2 km na południe od grodziska w Chodliku. Leży w granicach Lasów Państowych Nadleśnictwa Kraśnik.

Cmentarzysko tworzy 29 w większości dobrze zachowanych kopców o zróżnicowanej wielkości nasypu, przeważnie o rozmiarach od 8 do 15 m średnicy i wysokości od ok. 50 do 170 cm. Kurhany zgrupowane są w trzech zwartych skupiskach o łącznej powierzchnii ok. 3,50 hektara, oddalonych od siebie odpowiednio o 100 i 500 m. Pierwsze skupisko, o powierzchni ok. 98 arów, liczy 12 kopców; drugie o powierzchni 2,23 ha – 13; trzecie o powierzchni ok. 30 arów – 4 kurhany i przecina je dukt leśny. Teren cmentarzyska porasta las mieszany i niezbyt gęsty podszyt. Część kopców nosi ślady zniszczeń przez nieświadomą działalność gospodarczą lub nory zwierzęce.

Historia

Cmentarzysko kurhanowe na terenie dzisiejszej wsi Chodlik funkcjonowało we wczesnym średniowieczu (VIII – XI w.). Cmentarzysko kurhanowe w Chodliku zostało odkryte w 2007 roku. Do czasu badań archeologicznych było anonimowe w literaturze.

Stan i wyniki badań

Badania archeologiczne na stanowisku od 2010 roku prowadzi Łukasz Miechowicz w ramach tzw. Misji Archeologicznej w Chodliku z ramienia Instytutu Archeologii i Etnologii PAN oraz Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich oddział w Warszawie.

W 2010 r. przebadano jeden kurhan w skupisku II. Określono, że miał on w podstawie kształt kwadratu, nasyp częściowo zniwelowany i wypłaszczony (co wiązało się zapewne z praktykami pogrzebowymi) oraz 3 głębokie rowy przykurhanowe. Pod nasypem kopca odkryto warstwę spalenizny (ślad po oczyszczaniu terenu ogniem przed usypaniem nasypu) oraz zarys bliżej nieokreślonej prostokątnej konstrukcji, natomiast w płaszczu kurhanu odsłonięto ślady po niewielkich paleniskach. Kurhan zawierał pochówek ciałopalny, składający się z ponad 3,5 tysiąca przepalonych kości konia oraz nieliczne fragmenty kości ludzkich należące do mężczyzny w wieku adultus/maturus, a także fragmenty naczyń glinianych oraz wykonane z brązu elementy rzędu końskiego (4 nity, 2 blaszki oraz jeden guz). Pierwotnie zawartość stosu ciałopalnego ze szczątkami zmarłego złożono na szczycie usypanego na planie kwadratu kopca. W pewnym momencie górną jego część zniwelowano i zsypano na boki (wówczas też na grobie palono niewielkie ogniska). Kurhan datuje się wstępnie na VIII-IX w.

W 2012 roku podczas badań kolejnego kurhanu odkryto pochówek złożony na szczycie nasypu, tzw. nakurhanowy – na który składa się przeszło tysiąc szczątków kostnych. Znaleziono fragmenty pięciu naczyń glinianych, dwie sprzączki wykonane z brązu i żelaza, brązowe okucie rzemienia (prawdopodobnie część tzw. garnituru ostrogi) o analogiach wielkomorawskich lub karolińskich. Wstępna analiza szczątków kostnych wykazała, iż jest to pochówek młodego mężczyzny spalonego razem z koniem. Wśród szczątków kostnych zidentyfikowano również inne gatunki zwierząt. Kurhan usypano zapewne w drugiej połowie X w, także na planie kwadratu. W sondażach pomiędzy kurhanami udało się uchwycić ślady wypalenia lasu przed założeniem w tym miejscu cmentarza oraz ślady znacznie starszej osady z epoki brązu, ludności kultury trzcinieckiej. Odkryto liczne fragmenty naczyń glinianych, wióry krzemienne, połówkę krzemiennej siekierki. W jednym z sondaży natrafiono również na fragmenty naczyń glinianych charakterystycznych dla starszej fazy kultury przeworskiej oraz kultury trzcinieckiej.

W 2013 i 2014 roku przebadano sondażowo 6 kolejnych nasypów kurhanowych zlokalizowanych na tzw. Bartosiowej Górce, znacznie zniwelowanych i niewidocznych z poziomu gruntu. Odkryto dość rzadkie pochówki ciałopalne płaskie, jamowe oraz rów, w którym znaleziono przepalone szczątki ludzkie i zwierzęce oraz fragmenty wczesnośredniowiecznych naczyń glinianych. Zarejestrowano skupiska kości oraz fragmentów wczesnośredniowiecznych naczyń glinianych zalegające bezpośrednio na powierzchni użytkowej cmentarzyska. W wykopach zarejestrowano ponadto obiekty oraz zabytki z okresu neolitu oraz wczesnej epoki brązu należące do ludności kultury pucharów lejkowatych oraz kultury trzcinieckiej, a także z młodszego okresu przedrzymskiego. Wśród zabytków wczesnośredniowiecznych odkrytych w tym miejscu należy wyróżnić fragment ceramiki malowanej, trzy aplikacje, będące najprawdopodobniej elementem rzędu końskiego, zdobiony gwóźdź ze śladami przepalenia oraz mocno skorodowaną ostrogę, datowaną w przybliżeniu na okres między pocz. X w. a poł. XI w.

Chodlik stan. 25, gm. Karczmiska, cmentarzysko kurhanowe, widok na jeden z kurhanów w skupisku nr 1, obiekt zrekonstruowany po badaniach archeologicznych, stan na 2013 r., fot. E. Prusicka. CC BY-NC-ND 3.0 PL

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID Lublin, 10-09-2015 r.

Bibliografia

• Banasiewicz-Szykuła   E., Gołub I., Mączka G., Koman W., Zieniuk P., Sprawozdanie z działalności w zakresie ochrony zabytków archeologicznych w województwie lubelskim w 2010 roku [w:] „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego”, Lublin 2011, s. 14-15.
• Banasiewicz-Szykuła E., Gołub IKoman., W., Mączka G., Zieniuk P., Sprawozdanie z działalności w zakresie ochrony zabytków archeologicznych w województwie lubelskim w 2013roku [w:] „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego”, Lublin 2014, s. 20-21.
• Miechowicz Ł., Wstępne sprawozdanie z archeologicznych badań wykopaliskowych na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku ciałopalnym w Chodliku, gm. Karczmiska, woj. lubelskie w  2013 roku, stanowisko numer AZP 25/117 78-75, Warszawa 2014,  dokumentacja w archiwum WUOZ w Lublinie.
• Miechowicz Ł., Chodlik. Badania 2007-2013, Warszawa 2014, dokumentacja w archiwum WUOZ w Lublinie.
• Miechowicz Ł., Sprawozdanie z archeologicznych badań wykopaliskowych na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku kurhanowym  w Chodliku, gm. Karczmiska, woj. lubelskie w  2010roku, Warszawa 2010,  dokumentacja w archiwum WUOZ w Lublinie.

Artykuł pierwotnie ukazał się na portalu zabytek.pl.
Właściciel praw autorskich do artykułu: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Na naszych łamach publikujemy na podstawie licencji CC BY-NC-ND 3.0.

Lokalizacja