Cmentarzysko kurhanowe – Rozumice, woj. opolskie
Rozumice, wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe, widok ogólny, fot. Michał Bugaj CC BY-NC-ND 3.0 PL
Wczesnośredniowieczne, ciałopalne cmentarzysko kurhanowe w Rozumicach to jedno z niewielu tego rodzaju stanowisk archeologicznych, które odkryto na obszarze Śląska. Kurhany mają zachowaną formę terenową i są czytelne w terenie. Unikatowy w skali Polski i Górnego Śląska zabytek stanowi cenne źródło do poznania najstarszych dziejów naszych przodków, Słowian Zachodnich.
Usytuowanie i opis
Cmentarzysko położone jest ok. 1,7 km na południowy wschód od centrum Rozumic, w lesie zwanym Rozumickim Zagajem, tuż przy granicy z Czechami.
Historia
Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Rozumicach (stanowisko Rozumice 1, AZP 103-38/24) pochodzi z VII-VIII w. (być może już z końca VI w.) i należy je łączyć z pierwszymi Słowianami osiadłymi na Górnym Śląsku. Wczesnośredniowieczna metryka nekropoli nie budzi wątpliwości, ale dokładne datowanie zabytku na przełom VI i VII w. oraz VIII w. nie jest do końca pewne. Na terenie dzisiejszej południowej Polski Słowianie pojawili się w VI w., ale zagęszczenie ich osadnictwa nastąpiło dopiero w VIII w. Przypuszcza się, że właśnie pod koniec VIII w. na obszarze zachodniej słowiańszczyzny wykrystalizowała się organizacja plemienna.
H. Zoll-Adamikowa uważa, że na terenie naszego kraju Słowianie zasadniczo stosowali ciałopalny obrządek pogrzebowy od początku VI do końca X w., ale kremacja obok inhumacji istniała jeszcze w XI, a nawet i w XII w. W swoim katalogu H. Zoll-Adamikowa wymienia tylko 104 „pewne” Słowiańskie cmentarzyska ciałopalne zarejestrowane na terenie Polski, z tego tylko 3 zlokalizowano nad górną Odrą (2 w woj. opolskim i 1 w woj. śląskim).
Według Krzysztofa Jaworskiego nekropola w Rozumicach była użytkowana przez słowiańskie plemię Golęszyców (łac. Golensizi). Podstawą do wysunięcia tej hipotezy jest źródło pisane, a mianowicie notatka tzw. Geografa Bawarskiego, która została spisana w 844 lub 845 r. Ma ona charakter wojskowo-informacyjny, a sporządził ją anonimowy autor dla Ludwika Niemca (ur. 806 – zm. 876 r.) z dynastii Karolingów. W notatce autor donosi o ludach żyjących na wschód od Łaby i na północ od Dunaju i określa ich potencjalną siłę, którą nie bez racji mierzy w ilości zajmowanych grodów. Według Geografa Bawarskiego Golęszyce byli plemieniem dosyć słabym i posiadali tylko pięć ośrodków grodowych.
Na stanowisku znaleziono też nieliczne zabytki ruchome z neolitu i wczesnej epoki brązu.
Stan i wyniki badań
Nekropolę odkryto już w XIX w., a dokładnie dokonał tego w 1879 r. niejaki Stöckel z Raciborza, ale badania wykopaliskowe przeprowadziła dopiero w latach 1964 i 1970 Elżbieta Dąbrowska.
Zarejestrowano 9 kurhanów, ale być może jest ich nawet kilkanaście. Jak na tego rodzaju wczesnośredniowieczne cmentarzyska niektóre nasypy kopców mają znaczne rozmiary. Wykopaliska archeologiczne wykazały, że zmarłych kremowano, a spalone szczątki ludzkie, wraz z resztkami stosów umieszczano w obrębie kurhanów. Podczas prac znaleziono jedynie nieliczne fragmenty glinianych naczyń. Na obszarze Górnego Śląska, odkryto jedynie dwa podobne wczesnośredniowieczne, ciałopalne cmentarzyska kurhanowe, a mianowicie w miejscowościach: Izbicko, pow. strzelecki i Raciborzu – Oborze, pow. raciborski.
Obiekt jest dostępny przez cały rok. Kurhany zlokalizowane są w lesie, ale niektóre są bardzo słabo czytelne w terenie. Zabytki z badań wykopaliskowych znajdują się w Muzeum w Raciborzu.
Oprac. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 19.10.2017 r.
Bibliografia
- Foltyn E. M., Foltyn E., Ziemie Górnego Śląska od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, Katowice 2012;
- Jaworski K., Wczesne średniowiecze, [w:] E. Tomczak (red.), Archeologia. Górny Śląsk, Katowice 2013, s. 173-175;
- Kaźmierczyk J., Macewicz K., Wuszkan S., Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej, Opole 1977;
- Dąbrowska E., Sprawozdanie z wstępnych badań wykopaliskowych cmentarzyska kurhanowego w Rozumicach, pow. Głubczyce w 1964 roku, Sprawozdania Archeologiczne, t. 20, 1969;
- Dąbrowska E., Sprawozdanie z badań wykopaliskowych prowadzonych na cmentarzysku kurhanowym w Rozumicach, pow. Głubczyce w roku 1970, Terenowe badania na Opolszczyźnie, Opole 1970;
- Parczewski M., Płaskowyż głubczycki we wczesnym średniowieczu, Warszawa 1982;
- Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. I. Źródła, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975;
- Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. II. 2. Analiza. Wnioski, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979.
Artykuł pierwotnie ukazał się na portalu zabytek.pl.
Właściciel praw autorskich do artykułu: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Na naszych łamach publikujemy na podstawie licencji CC BY-NC-ND 3.0.
Lokalizacja
