Od dawna planowaliśmy tą wyprawę jednak pogoda i inne okoliczności powodowały że wyprawa musiała zostać przełożona. Jednak co się odwlecze to nie uciecze, więc w końcu wszystkie okoliczności pozwoliły wyruszyć w podróż. Aura pogody dopisała nam nawet za bardzo pierwsze tak mocne wiosenne słońce doprowadziło do znacznej opalenizny na mej twarzy co odczułem dopiero wieczorem po powrocie do domu. Podróż rozpoczęliśmy przy skrzyżowaniu prowadzącym do Jawczyc od drogi krajowej o numerze 966.

[iSAP: Dolnośląskie/ Przy Zamku Grodno odkryto nieznane fortyfikacje]

Jeśli chodzi o ciekawe punkty i miejsca na trasie to znalazło się ich kilka do najważniejszych można zaliczyć:

Kurhany Jawczyce
Pojedynczy kurhan w Jawczycach
Kopiec Krakusa II
Grodzisko Chełm
Kurhan Moszczenica
Grodzisko Łapczyca

Duża część trasy prowadziła przez lasy co spowodowało bardzo miłą i sielską atmosferę oraz widoki na rozkwitającą przyrodę. Po drodze mieliśmy okazję podziwiać kilka większych i mniejszych stad saren oraz tu i ówdzie przemykające szaraki.

Najlepiej oznaczony i zorganizowany odcinek trasy biegł przez trasę turystyczną Via Regia Antiqua.

Mapa trasy

Kurhany w Jawczycach

Stanowisko znajduje się w lesie na grzbiecie jednego z wzniesień Pogórza Wielickiego o wysokości dochodzącej do 304 m n.p.m. wznoszącego się nad małopolską wsią Jawczyce. Można wyróżnić tu 2 grupy mogił. Pierwsza składająca się z większego zgrupowania kurhanów oraz pojedynczy wyizolowany i oddalony od reszty. Pierwsze kurhany zostały odkryte przez Pana Piotra Galasa pedagoga oraz badacza archeologii, historii i etnografii powiatu bocheńskiego w 1948 roku, następnie podczas wykopalisk w ramach Karpackiej Ekspedycji Archeologicznej w 1952 roku, pod kierownictwem prof. dr Andrzeja Żakiego, wybitnego archeologa oraz inicjatora powstania rocznika ,,Acta Archaeologica Carpathica”, udokumentowano obecność kopców w tym rejonie i zlokalizowano kolejne. Później prowadzono tam badania w latach 1960-1961 oraz w 1984 roku. Mogiły według badań pochodzą z przełomu neolitu i wczesnej epoki brązu.

[iSAP: Cmentarzysko kurhanowe w Lipsku Polesiu]

W pojedynczym oddalonym od głównego zgrupowania grobowcu odnaleziono zachowane fragmenty mózgoczaszki, zęby oraz prawie całkowicie rozłożone kości udowe. Pozostałości szkieletu miały głowę skierowaną na wschód. Według ekspertyzy Zakładu Antropologii UJ są to szczątki osoby w starszym wieku, być może płci męskiej.
W pobliżu górnej części prawego uda leżał dobrze zachowany denar krzyżowy z I poł. XI w. Przy lewym udzie znaleziono szczątki skorodowanego przedmiotu żelaznego z tulejką i jednostronnym ostrzem być może to część włóczni.
W nasypie znaleziono fragmenty górnej części glinianego naczynia wczesnośredniowiecznego. Niestety nie wiemy kim osoba pochowana tam była ale wyposażanie grobu oraz sposób pochówku mogą wskazywać że była to osoba ważna w okolicy być może jakiś lokalny zarządca.

Kurhany są bardzo dobrze widoczne w terenie dodatkowo przy tablicy granitowej zamieszczonej na szczycie pojedynczego kurhanu zaleźliśmy znicze, bardzo mnie cieszy taki sposób okazania szacunku do tego miejsca.

no images were found

Lokalizacja Kurhanów

Zgrupowanie kurhanów pradziejowych.

Pojedynczy kurhan w którym odnaleziono pochówek wczesnośredniowieczny.

Kopiec Krakusa II

Jest to kopiec owalny o wysokości około 11 metrów znajdujący się we wsi Krakuszowice na zboczu wzgórza znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie wschodniej części Pogórza Wielickiego. Kopiec nigdy nie został przebadany archeologicznie i porastają go drzewa. Pochodzenie oraz przeznaczenie kopca nie jest znane, często jednak przez legendy z nim związane jego powstanie jest lokowane we wczesnym średniowieczu. Według legend jest to mogiła jednego z synów króla Kraka legendarnego władcy i założyciela Krakowa. Zazdrosny młodszy syn Kraka zazdrosny o to że według sukcesji po ojcu odziedziczy wszystko straszy brat zabił go a za śmierć obwinił smoka wawelskiego. Wkrótce jednak oszustwo wyszło na jaw i młodszy z braci został skazany na wieczne wygnanie. A straszy miał zostać pochowany w tej mogile.

W książce M. Czuma i L. Mazan “Maczanka krakowska” została zamieszczona informacja że w 1905 roku właściciel terenu na którym znajduje się kopiec wykonał przekop przez środek kopca w poszukiwaniu skarbów. Bogactwa jednak nie znalazł a rów rozdziela koronę kopca na 2 części.

[iSAP: Głowa Swarożyca- Dobczyce]

Według lokalnych opowieści mieszkańcy przestrzegają żeby unikać tego miejsca późnymi wieczorami bowiem można spotkać się z wojakiem który przemierza kopiec na koniu.

W wielu miejscach i artykułach widnieje zapis że nie ma bezpośredniej ścieżki do kopca. Jednak nam udało się bez żadnego problemu znaleźć dojście po miedzy między polami bezpośrednio na kopiec dodatkowo na kopcu w kilku miejscach widzieliśmy postawione znicze. Szkoda że kopiec nie doczekał się także lepszego oznaczenia bo w okolicy próżno szukać jakichkolwiek informacji prowadzących do kopca.

no images were found

Lokalizacja kopca

Grodzisko Chełm

Na wzgórzu Chełm, zwanym również Grodziskiem (ok. 270 m n.p.m.) w 1923 roku podczas wizytacji miejsca J. Żurowski stwierdził ślady osady z okresu kultury ceramiki promienistej (ok. 2 tys. lat p.n.e.). Pierwsze wzmianki o wczesnośredniowiecznym grodzisku znajdujemy u A. H. Kirkora w 1880 r. Początki tego założenie obronnego obecnie datowane są na IX w. Usytuowanie grodziska jest idealnym przykładem na wykorzystanie zalet obronności ukształtowania terenu. Wzgórze Chełm jest granicą między Pogórzem Karpackim a Kotliną Sandomierską dodatkowo okala je zakole rzeki Raby, która ukształtowała strome zbocza . Ze wzniesienia można podziwiać piękny widok na Puszczę Niepołomicką. Gród funkcjonował do końca X wieku kiedy to stracił na znaczeniu na rzecz pobliskiego grodu w Łapczycy. Gród należał do jednoczłonowych z potrójnymi wałami kolistymi do dziś w terenie widoczne są uskoki, które kiedyś wyznaczały linię wałów obronnych o strony północnej i zachodniej. W bliskim sąsiedztwie grodu znajdowała się przeprawa przez Rabę.

Niestety w okolicy grodziska widać ślady dewastacji. Tablica informacyjna na dole totalnie zamazana bazgrołami- pseudo graffiti. U góry tablica z opisanym widokiem panoramy także nieczytelna. Na szczycie znajduje się także krzyż, wiata ogniskowa z paleniskiem i oczywiście kapliczka.

no images were found

Lokalizacja grodziska Chełm

Kurhan w Moszczenicy

Nieprzebadany archeologicznie kopiec, znajdujący się przy historycznej Via Regia Antiqua( czyli stara droga królewska),część dawnego historycznego szlaku handlowego (Szlak Bursztynowy) łączącego Europę z Rusią i Węgrami przez mieszkańców często tzw, “Górny Gościniec”. Według legendy pochowano w nim szwedzkiego oficera. Jednak według źródeł kopiec został usypany na miejscu drewnianego krzyża z 1938 r. Na szczycie kurhanu obecnie znajduje się betonowy krzyż.

W Moszczenicy to nie jedyny kopiec mający taką legendę powstania. Znajdował się tu także drugi kopiec na granicy z Siedlcem, kopiec został zaorany przez właściciela terenu na którym się znajdował na początku XX wieku i teren został przeznaczony pod uprawę.

no images were found

Lokalizacja kurhanu w Moszczenicy

Grodzisko w Łapczycy

Do grodziska nie prowadzi żadna oznaczona droga . Opis grodziska znajduje się na tablicy turystycznej przy trasie Via Regia Antiqua. Gród powstał prawdopodobnie w początkach XI wieku, jednak do dziś trwają spory dotyczące datowania grodu, niektóre badania sugerują jego starszą genezę. Wiadomo że wcześniej na tym miejscu istniała osada nieobronna VIII-X w. Gród powstał w celu obrony rozwijających się w bezpośrednim pobliżu warzelni soli. Składał się z grodu właściwego i podgrodzia, otoczonych wałami o konstrukcji drewniano-kamienno-ziemne w obrębie wałów pierwotnie posiadało około 1 ha powierzchni. Grodziszcze przestało mieć znaczenie pod koniec XII wieku, wtedy w pobliskiej Bochni odkryto złoża soli kamiennej co wiązało się z zaprzestaniem górnictwa solankowego.

Na początku XIII wieku uległ pożarowi przez utratę swojego przeznaczenia nie został już odbudowany. Pozostałości tego założenia obronnego znajdują się na cyplowatym wzniesieniu na północnym krańcu Pogórza Wielickiego w bliskim sąsiedztwie rzeki Raby, która przepływa około 100 metrów od jego północnej krawędzi.

no images were found

Lokalizacja grodziska w Łapczycy

Źródła:

Paweł Jarosz, Jerzy Libera, Early Bronze Age barrow in Jawczyce, site 1, Wieliczka Foothills, Lesser Poland, Sprawozdania Archeologiczne Tom 72 Nr 2, Karków 2020
Blog podróżniczy MyNaSzlaku. https://mynaszlaku.pl/grodzisko-w-chelmie-miejsce-przesiakniete-historia/ (dostęp 19.07.2021)
Albert Zastawny, Agnieszka Brzeska-Zastawna, Neolityczne materiały z badań J. Żurowskiego w 1932 roku na stanowisku 1 w Chełmie, pow. Bochnia, Materiały Archeologiczne XLII, Kraków 2018
Internetowy serwis historyczny o Bochni i ziemi bocheńskiej:
https://www.bochenskiedzieje.pl/wedrowki/13-via-regia-antiqua-z-bochni-do-chelma (dostęp 19.07.2021)
https://bochenskiedzieje.pl/zabytki/budowle-obronne/131-grodzisko-w-lapczycy (dostęp 19.07.2021)
https://bochenskiedzieje.pl/ciekawostki/zagadkowe-miejsca/91-tajemniczy-kopiec-w-moszczenicy (dostęp 19.07.2021)
Kazimierz Sosnowski, Ziemia krakowska, Kraków 1947-1948
Pokrakus. Ciekawostki z Krakowa i Małopolski | Emil Bajorek https://pokrakus.wordpress.com/2017/04/17/kopiec-kraka-ii-w-krakuszowicach/ (dostęp 19.07.2021)
Leszek Mazan, Mieczysław Czuma, Maczanka krakowska, Kraków 2004