Najnowsza publikacja z serii Rodzime wierzenia wydawnictwa Replika U stóp słowiańskiego Parnasu. Bogowie i gusła Leonarda J. Pełki to wprowadzenie w świat bogów Słowian, wierzeń i obyczajów słowiańszczyzny przedhistorycznej.

Tytuł: U stóp słowiańskiego Parnasu. Bogowie i gusła
Autor: Leonard J. Pełka
Rok: 2021
Wydawnictwo: Replika
Liczba stron: 205

Rozdział pierwszy to krótki rys historyczny dotyczący siedzib Słowian i pierwszych informacji o nich w źródłach pisanych, wędrówek plemion słowiańskich i podziału na trzy główne grupy. Na końcu autor analizuje przyczyny i konsekwencje przyjęcia chrześcijaństwa.

[iSAP: ,,Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian”]

Rozdział drugi zaczyna się od wprowadzenia przybliżającego kształtowanie się religii Słowian i charakterystyczne cechy ich światopoglądu. Po nim następuje opis bogów Słowian, które autor kategoryzuje jako ogólnosłowiańskie (Światowida, Peruna, Swarożyca) szczepowe (Trigława, Welesa, Rugiewita, Jaryłę) i bóstwa o nieokreślonej roli i znaczeniu (Chorsa, Mokosz, Simargła, Pripegal, Żywię, Podagę, Perepłuta, Striboga). Ostatnia część drugiego rozdziału poświęcona została materialnym dowodom kultu przedchrześcijańskiego u Słowian.

Rozdział trzeci to wyobrażenia demoniczne ukazane w następującym porządku: demony przyrody, demony powietrza, demony domowe oraz demony chorób, cierpienia i śmierci. Poruszone zagadnienia potraktowano pobieżnie, często wymieniając zaledwie nazwy demonów, bez podania szczegółowych informacji o ich wyglądzie, miejscach występowania i cechach charakterystycznych.

[iSAP: Żywoty diabłów polskich. Legendy i podania]

Rozdział czwarty traktuje o świętach, obrzędach i obyczajach Słowian – małżeństwie, urodzinach, postrzyżynach, kulcie zmarłych. Znajdziemy w nim również wiadomości o cyklicznych świętach kalendarzowych, które istniały wg autora (m.in. godowe święta, jare święta, święto młodości, miłości i ognia, jesienne święto plonów).

Rozdział piąty – Mitologia słowiańska a chrześcijaństwo to odpowiedź na pytanie o istnienie mitologii słowiańskiej oraz omówienie materiału historycznego dotyczący kultu religijnego Słowian, opracowań mitologii słowiańskiej począwszy od wieku XIX, a także procesu chrystianizacji ziem Słowian.

Na końcu znajduje się bibliografia obejmująca publikacje od roku 1857 do lat 50. XX wieku.

Podsumowanie: Czy poznamy bogów Słowian?

Informacje zebrane w publikacji są dość archaiczne w porównaniu z obecnym stanem badań. Wątpliwość mogą budzić również pewne nieścisłości i uproszczenia, pobieżne potraktowanie niektórych tematów dotyczących bogów Słowian, a także kilka błędów merytorycznych i w nazwach miejscowych. Jakość zamieszczonych w książce map i planów pozostawia wiele do życzenia – część z nich jest niemal nieczytelna, a szkoda, bo podczas lektury warto byłoby zajrzeć do tych materiałów.

[iSAP: Pożegnanie z diabłem i czarownicą. Wierzenia ludowe]

W porównaniu z innymi publikacjami Pełki, ta wypada najsłabiej, być może dlatego, że jest pierwszą z całej serii (z 1960 roku). Czy warto po nią sięgnąć? Moim zdaniem tak, jednak lepiej zajrzeć do innych, późniejszych prac tego autora, np. ,,Polskiej demonologii ludowej”.