Czy polowania na czarownice sprawiły, że w dawnej Polsce zainteresowanie naukami tajemnymi i magią spadło? Oczywiście, że nie. Cieszyło się wielkim powodzeniem i z tego też powodu wydawano ogrom ksiąg, które miały różne funkcje… od potępiania po formę użyteczną, magiczną. 

O tym zjawisku, rozwijającym się przede wszystkim w czasach odrodzenia, opowiada książka Nauki tajemne w dawnej Polsce. Mistrz Twardowski od wydawnictwa Replika.

Oprócz książek potępiających magię i czarnoksięstwo znaleźć można było jeszcze dwa inne stanowiska. Jedno z nich przyjmowało, że praktyki magiczne mogą być szkodliwe, ale palenie na stosie i torturowanie osób oskarżonych o nie jest nadużywaniem prawa. Inne stanowisko, jak można się spodziewać, hołubiło czarnoksiężników i czarownice. Autorzy z tej grupy stworzyli typowe księgi demonologiczne, które miały na celu popularyzację magii oraz nauczanie wiedzy tajemnej.

[iSAP: Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów, czyli nordyckie tajemnice]

Młot na czarownice
Więcej o dziele przeczytasz [tutaj]

La démonomanie des sorciers (O demonomanii czarowników)
Autor: Jean Bodin
Rok wydania: 1580

Traktat ten wywarł olbrzymi wpływ na kształtowanie się procesów o czary i polowań na czarownice. Autor zalecał maksymalizowanie działań mających zapobiegać szerzeniu się magii, a także domagał się najsurowszych form karania sprawców.

De praestigiis daemonum et incantationibus ac venificiis
Autor: Johann Weyer
Rok wydania: 1563 

W tym tekście autor postulował, że większość przypadków magii jest w rzeczywistości urojeniami różnych osób, w tym również domniemanych sprawców. Zakładał, że owe “widzenie demonów” i kontaktowanie się z nimi ma podłoże psychologiczne, a nie magiczne. W rezultacie, był przeciwnikiem bezwzględnych tortur i surowych kar dla oskarżonych.

Höllenzwang 
Autor: Faust
Rok wydania: XVI wiek (?)

To zbiór informacji na temat demonów  oraz inwokacji, za pomocą których można je wywołać izmusić do posłuszeństwa. Większość z zaprezentowanych w książce  tekstów, pomimo twierdzenia autora o ich starożytnym pochodzeniu, powstała w XVII, XVIII lub XIX wieku. Te  bogato ilustrowane pisma zawierają przedstawienia m.in. sigili i innych, trudnych do odszyfrowania znaków magicznych.

Thesaurus Magicus
Autor: (?)
Rok wydania (?)

To zbiór grimuarów opublikowanych w języku portugalskim. Niestety, nie odnalazłam więcej informacji na temat tej księgi. Współcześnie zbiór wydawany jest przez Clavis Magica Ediciones.

Montosseron
Autor: Lubomilczyk
Rok wydania: Wiek XVI (?)
prawdopodobnie zniszczone

Prace Piotra Sariusza z Pacanowa
Rok wydania: 1527 [2] zaginione (?)

Prace Samuela z Lublina
zaginione (?)

Prace Opatowiusza
zaginione (?)

De natura daemonum (Traktat o najgłówniejszej przyczynie skruchy i o naturze demonów)
Autor: Erazm Witelon
Rok wydania: 1268

Jest to najstarszy tekst demonologiczny, który powstał na ziemiach polskich (na Śląsku). Erazm był polskim mnichem i uczonym. Zajmował się fizyką, matematyką i filozofią. Sławę zyskał dzięki swoim pracom nad optyką oraz psychologią spostrzegania. W swoim traktacie prezentował stanowisko badacza. Udowadniał, że człowiek nie może zobaczyć niewidzialnego demona, bo jego zmysł wzroku na to nie pozwala (odbieramy określone częstotliwości fal elektromagnetycznych, tj. fale zakresu widzialnego nazywane potocznie światłem). Zakładał, że to umysł jest odpowiedzialny za przetwarzanie i interpretowanie obiektów, które obserwujemy i to z naszego nastawienia wynikają różnego rodzaju złudzenia wzrokowe.

Summa de confessionis discretione (znane jako Katalog Magii Rudolfa)
Rudolf z klasztoru Rudy koło Raciborza / Edward Karwot
Rok wydania: Wiek XIII

Brat Rudolf był cystersem z klasztoru Rudy koło Raciborza. Jego opracowanie Summa de congessionis… zawierało grzechy, gusła i przesądy praktykowane przez ludność słowiańską. Niestety, rękopis zaginął w 1945 roku. Na szczęście, Edward Karwot spisał część informacji z rękopisu i wydał – między innymi na ich podstawie -. Katalog Magii Rudolfa. Rękopis udało się odnaleźć w roku 1958. 

Postępek prawa czartowskiego przeciw rodzajowi ludzkiemu
Autor: Anonimowy szlachcic
Rok wydania: 1570

To zbiór zawierający ponad sto imion “szatanów i ich sióstr”, w tym trzydzieści trzy należace do diabłów polskich. 

Pogrom czarnoksięskie błędy, latawców zdrady y alchimickie fałsze, jako rozprasza
Autor: Stanisław Poklatecki
Rok wydania: 1595
[przeczytaj]

Dzieło to ma charakter dydaktyczny, chroniący przed szatanem, który ma być (wg autora) źródłem wszelkich grzechów i niepowodzeń człowieka. W Pogromie autor skupia się na grzechu pierworodnym, ale także na funkcji różnych szatanów, a także magii czarnoksięskiej.

Czarownica powołana albo krótka nauka i przestroga ze strony czarownic
Autor: Anonimowy – prawdopodobnie Wojciech Regulus
Rok wydania: 1636

Autor tego tego tekstu jest anonimowy, chociaż podejrzewa się, że mógł nim być Wojciech Regulus, profesor Akademii Lubrańskiego w Poznaniu. Było to pierwsze dzieło, które potępiało tzw. pławienie czarownic. 

Nauki Tajemne w dawnej Polsce. Mistrz Twardowski

Replika nie zawodzi i dba o to, aby czytelnicy zainteresowani polskim folklorem oraz bogatym repertuarem wierzeń słowiańskich mieli ciągle po co sięgać. Ostatnio na rynku ukazała się kolejna książka traktująca o magii, naukach tajemnych oraz legendarnym Mistrzu Twardowskim.

Na pierwszych stronach zabrakło mi wstępu od redakcji, który stanowiłby uzupełnienie do wydarzeń historycznych i pewnego rodzaju wprowadzenie, np. do bibliografii autora – Romana Bugaja. Natomiast na okładce taki „wstęp” jest przygotowany, dlatego ostrzegam – zacznijcie czytać “od końca”.

450-stronicowa książka przesycona jest wiedzą, a czytając kolejne strony warto śledzić również informacje w przypisach, które są bogate i niezwykle “mięsiste”. 

Treść podzielona jest na trzy główne rozdziały: I. Magia w dziejach, II. Nauki tajemne w Polsce w dobie odrodzenia, III. Mistrz Twardowski, w których znajdują się dodatkowe podrozdziały. Mnie osobiście najbardziej przypadły do gustu te, traktujące o magii w średniowieczu, o czarach na dworze króla Batorego a także o literaturze czarnoksięskiej.

Na osobny artykuł zasługuje rozdział III o Mistrzu Twardowskim, który całkowicie wywrócił mój dziecięcy świat do góry nogami. Tak, dziadkowie i rodzice opowiadali mi legendę o Twardowskim w formie moralizatorskiej, a ja słuchałam jej z wypiekami na twarzy. Ten rozdział jednak pokazał mi zupełnie inne aspekty tej historii.

KUP KSIĄŻKĘ

Jeżeli tematyka wierzeń i przesądów magicznych jest dla Was interesująca, nie czekajcie, tylko zamawiajcie książkę od Wydawnictwa Replika. Nie zawiedziecie się tym opracowaniem, chociaż chwilami możecie prawie dostać apopleksji wynikającej z zachwytu i zaskoczenia naukami tajemnymi w dawnej Polsce.

Autorka artykułu: Karolina Lisek
Korekta: Karolina Zwierzyńska
W ramach iSAP – Słowiańska Agencja Prasowa
CC BY- SA 3.0

Literatura