Ładowanie

Krąg kamienny – Palenica, Jaworze

Krąg kamienny – Palenica, Jaworze

Widok z punktu widokowego poniżej szczytu i wału kultowego. Fot. Karol Grabowski

Obiekt w Jaworzu jest dosyć enigmatycznym zabytkiem i to pomimo, że przeprowadzano na tym stanowisku badania wykopaliskowe. W literaturze funkcjonuje jako „kultowy krąg kamienny”, grodzisko, lub strażnica, stanowisko Jaworze 1 (AZP 108-47/1) i datowany jest na wczesne średniowiecze. Obiekt jest bezcennym źródłem do poznania najstarszych dziejów regionu.

Historia

Obiekt uchodzi za wczesnośredniowieczny, ale trzeba zaznaczyć, że podczas badań wykopaliskowych nie znaleziono żadnych zabytków, które pozwoliłyby określić jego chronologię. Należy więc przyjąć, że datowanie nie jest pewne, a jedynie hipotetyczne.

Opis

Założenie, którego reliktem jest kamienny wał, znajduje się w Beskidzie Śląskim, na szczycie góry zwanej Palenica (ok. 688 m n.p.m). Obiekt położony jest w lesie i cały jest zadrzewiony. Zabytek ma plan mocno wydłużonego owalu, o powierzchni ok. 44 arów i wymiarach ok. 115 m na 50 m. W zalesionym terenie niewysoki wał kamienny założenia nie jest zbyt dobrze widoczny, co jest powodem, że w literaturze i w decyzji o wpisie do rejestru zabytków obiekt błędnie jest określany jako krąg. Wały są natomiast dobrze czytelne na zobrazowaniu LiDAR.
Stanowisko było badane wykopaliskowo w 1962 r., przez Jerzego Szydłowskiego i w 1983 r. przez Wiesława Kusia. Podczas prac nie znaleziono zabytków ruchomych oraz obiektów archeologicznych. Według badaczy założenie ma charakter obronny i uważają, że jest grodziskiem, „ufortyfikowanym ośrodkiem kultu” lub „kultowym kamiennym kręgiem”. W 1991 r. Bożena i Bogusław Chorążowie badali sondażowo również przedpole założenia („strażnicy”, „obiektu kultowego”) gdzie odkryli kompleks kilkudziesięciu kopców kamiennych, ale i tu nie znaleziono żadnych zabytków ruchomych.

Informacja znajdująca się na szczycie Palenicy. Fot. Karol Grabowski

Obiekt dostępny przez cały rok.

Opr. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 18.07.2018 r.

Bibliografia

  • Chorąży B., Chorąży B., Wstępne wyniki badań na stanowisku 1 w Jaworzu, województwo bielskie, w 1991 roku, Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1991-1992, 1994, 79-85.
  • Dąbrowska E., Wielkie grody dorzecza górnej Wisły, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1973, 190.
  • Kuś W., Informator Archeologiczny. Badania Rok 1983, 1984, 180.
  • Kuś W., W sprawie domniemanego kręgu kulturowego w Wapiennicy, woj. bielskie, Acta Archaeologica Carpathica, 1986,  25, 275-280.
  • Reyniak J., Osadnictwo obronne w dorzeczu górnej Wisły, Acta Archaeologica Carpathica, 1980, 20, 73-92.
  • Szydłowski J., Domniemany krąg kamienny w Wapienicy, pow. Bielsko, Acta Archaeologica Carpathica, 1968, 10, 133-139.

Artykuł pierwotnie ukazał się na portalu zabytek.pl.
Właściciel praw autorskich do artykułu: Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Na naszych łamach publikujemy na podstawie licencji CC BY-NC-ND 3.0.

Lokalizacja

Interesujące artykuły 

1.Miesięcznik Dzikie Życie
11/42 1997 LISTOPAD 1997

Z przeszłości człowieka w Dolinie Wapienicy
Bogusław Chorąży-
Kierownik działu archeologii w Muzeum Okręgowym w Bielsku-Białej

https://dzikiezycie.pl/archiwum/1997/listopad-1997/z-przeszlosci-czlowieka-w-dolinie-wapienicy?fbclid=IwAR1tcFclVPqcrSVr1aki84YgV9JIUVu1GNHh5HezU03HbJkq-6l_Xostoks

2.Uwagi o stanie badań nad miejscami kultu pogańskiego Słowian na ziemiach polskich, (w:) Sacrum pogańskie – Sacrum chrześcijańskie. Kontynuacja miejsc kultu we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, red. K. Bracha, C. Hadamik, Warszawa 2010, 27-80.

https://www.academia.edu/14170021/Uwagi_o_stanie_bada%C5%84_nad_miejscami_kultu_poga%C5%84skiego_S%C5%82owian_na_ziemiach_polskich_w_Sacrum_poga%C5%84skie_Sacrum_chrze%C5%9Bcija%C5%84skie_Kontynuacja_miejsc_kultu_we_wczesno%C5%9Bredniowiecznej_Europie_%C5%9Arodkowej_red_K_Bracha_C_Hadamik_Warszawa_2010_27_80?fbclid=IwAR1tcFclVPqcrSVr1aki84YgV9JIUVu1GNHh5HezU03HbJkq-6l_Xostoks