Nie spodziewałam się, że kiedykolwiek przeczytam monografię naukową, która wciągnie mnie niczym dobry thriller. Być może to zasługa nordyckich wojowniczek, kurhanów, domów dla zmarłych i chodzących żywych trupów… To wszystko i o wiele więcej znajdziecie w książce Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów.

Tytuł: Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów
Autor: Leszek Gardeła
Wydawca: Wszechnica Triglava
Rok: 2019
Miejscowość: Szczecin
Liczba stron: 256

Podróżnik z doktorskim dyplomem

W tym miejscu pozwolę sobie na zacytowanie wydawcy Wszechnicy Triglava:

,,Leszek Gardeła jest doktorem nauk humanistycznych w zakresie archeologii. Pracę doktorską obronił w 2012 roku na Uniwersytecie Aberdeen w Szkocji. Od kilkunastu lat specjalizuje się w wieloaspektowych badaniach nad epoką wikingów, publikując książki i artykuły na temat praktyk magicznych, biżuterii, uzbrojenia i zwyczajów pogrzebowych, a także kontaktów słowiańsko-skandynawskich. Prowadził badania w Finlandii, Irlandii, Islandii, Niemczech, Polsce, Skandynawii, Wielkiej Brytanii i na Wyspie Man. (…) Aktualnie kieruje interdyscyplinarnym projektem badawczym na Uniwersytecie w Bonn i na Uniwersytecie w Bergen pt. ,,Amazonki Północy: Uzbrojenie kobiet w archeologii epoki Wikingów i literaturze staronordyckiej. ” [1]

Nauka w Polsce: Polski badacz zidentyfikował prawdopodobny grób słowiańskiej wojowniczki w Danii – dr Leszek Gardeła

Z dostępnych mi źródeł dowiedziałam się, że dr Gardeła prowadził prace nad monografią o Wikingach w Polsce. Jednakże nie udało mi się potwierdzić informacji, czy taka pozycja już się ukazała. Byłaby to piąta tego typu publikacja, którą poprzedzają: Scandinavian Amulets in Viking Age Poland, (Magic) Staffs in the Viking Age, Bad Death in the Early Middle Ages: Atypical Burials from Poland in a Comparative Perspective oraz Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów. [2]

Po prostu książka?

Monografia nie zachwyca szatą graficzną (miękka okładka z charakterystyczną figurą z Truso, która najprawdopodobniej przedstawia Walkirie [1], delikatnie chropowate kartki formatu B5), jednak w tego typu publikacjach nie to jest przecież najważniejsze.

Na pierwszych stronach odnajdujemy rozległy i szczegółowy spis treści. Każdy poruszony wątek zostaje trafnie określony kilkoma słowami stanowiącymi tytuł podrozdziału, co w przypadku tak wielu informacji bardzo ułatwia poruszanie się po książce. Poszczególne podrozdziały zostały zebrane i posegregowane w rozdziały, które dotyczą głównego nurtu. W efekcie otrzymujemy zbiór informacji o przędzeniu i tkaniu, włóczniach, amuletach skandynawskich z Truso, kobietach-wojowniczkach, żywych trupach oraz intrygujących metodach pogrzebowych. Książkę zwieńcza bardzo obszerna bibliografia. Siedząc w domowych pieleszach (ze względu na pandemię), pokusiłam się nawet o policzenie źródeł, ale poddałam się przy 200 (a było przede mną jeszcze kilka stron).

Widzicie zatem, że w tej stosunkowo niewielkiej, 250-stronicowej, książce, otrzymujemy bardzo wiele informacji ze wskazaniem ich pochodzenia, co pozwala nam na przeprowadzenie własnych badań i poszerzanie wiedzy.

Tajemnica

Moja znajomość świata Wikingów ogranicza się do dosyć popularnego serialu i świadomości, że ludzie ci nie nosili rogów na hełmach. Dlatego bardzo cieszę się, że dr Gardeła w sposób rzeczowy i klarowny przybliża świat o dziwo nie tylko Wikingów, ale ludzi kultury nordyckiej, jednocześnie wprowadzając szczegółowe informacje, którymi nie pogardzą więksi wyjadacze. Nie chcąc jednakże zdradzać wszystkich dziwności przedstawionego świata, mogę tylko powiedzieć, że dawna kultura naszych zamorskich sąsiadów ma więcej do zaoferowania niż możemy to sobie wyobrazić. A w tym wszystkim najbardziej ujmujące jest dla mnie to, że miejscem kobiet nie były tylko kuchnie, bo z jakichś powodów niektóre przedstawicielki tej płci były chowane z wrzecionami (utożsamianymi z symbolami magicznymi) oraz mieczami… ale nie tylko.

Ileż można mówić o kobietach!

Temat kobiet w świecie Wikingów oraz magii związanej z tą płcią jest bardzo rozległy, jednakże autor publikacji skupił się nie tylko na nim.  W sposób bardzo szczegółowy opisuje metody pochówków i prawdopodobne wierzenia z nimi związane. Niejednokrotnie wspomina również o bardzo zawiłej i rozbudowanej teatralności rytuału pogrzebowego. Wyraża również swoje wątpliwości co do prac niektórych kolegów oraz koleżanek po fachu i wniosków, które prezentują. Ta naukowa ostrożność sprawia, że nie otrzymujemy prostych odpowiedzi na zadane pytania. Jednakże właśnie to powinno upewniać nas, że mamy przyjemność czytać publikację człowieka bardzo zaangażowanego w prezentowany temat. Leszek Gardeła ma świadomość pewnych nieścisłości w badaniu minionych epok, dzięki czemu możemy czuć się bezpiecznie – ten autor nie wyprowadza czytelników na manowce.

Ilustracje pomagają zrozumieć

Książka pełna jest ilustracji, dzięki którym czytelnik może zobaczyć, jak budowane były groby w kulturze nordyckiej. Grafiki są przepiękne, o dziwo chwilami wręcz zmysłowe. Za tę artystyczną rekonstrukcję odpowiadają Leszek Gardeła i Mirosław Kuźma. Niestety, rysunki tak jak i zawarte w książce zdjęcia, są czarno-biało-szare (pierwotnie najprawdopodobniej były kolorowe), przez co niektóre elementy mogą umykać naszym oczom. Warto ilustracje te studiować z dużą cierpliwością. W tym miejscu pochylę się również nad zdjęciami, które bywają bardzo nieczytelne. Spowodowane jest to zbyt małym kontrastem oraz zbyt dużym użyciem czerni. Jest to szczególnie uciążliwe w przypadku zdjęć archeologicznych odkryć, jak amulety. I tutaj również muszę zaznaczyć – nie wiem, jak wyglądały pierwotnie te zdjęcia, możliwe, że projektujący monografię zrobili wszystko, co mogli, aby prezentowały się jak najlepiej. Warto oglądać je w świetle dziennym, światło sztuczne (szczególnie żółte) może nam utrudnić odbiór. Przydałby się również wykaz ilustracji ze wskazaniem stron. Wielokrotnie chciałam coś komuś pokazać w przypływie fascynacji i musiałam książkę wertować. Ma to jednakże swoje ekologiczne plusy – mniej kartek, mniej drzew.

Na najwyższej półce

Jestem bardzo wdzięczna za możliwość przeprowadzenia recenzji tak zdumiewającej pozycji. Polecam ją wszystkim (z wyłączeniem dzieci) – od laików po „rekonstrukcyjne bestie”. Nie jest to monografia z założenia dedykowana kobietom, chociaż będę ją polecać moim rodzimokulturowym koleżankom bardzo entuzjastycznie. Książka Leszka Gardeły wprowadza pewną świeżość w postrzeganiu kobiecych roli społecznych w ówczesnym europejskim światku.

Teraz wracam do haftowania. Dlaczego o tym napisałam? Przekonacie się po przeczytaniu książki Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów.

Książka: ,,Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów”. Źródło grafiki: www.triglav.com.pl

Monografia ,,Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów” dostępna jest na stronie wydawnictwa  (obecnie trwa promocja!)
KUP KSIĄŻKĘ

Literatura

Autor: Karolina Lisek
Korekta: Adrianna Aminae Janusz
W ramach iSAP – Słowiańska Agencja Prasowa
CC-BY-SA 3.0