Cmentarzysko kurhanowe Kornatka (woj. małopolskie)

Szczyt Trupielec Fot. Przemysław Wesołowski

Przykład jednego z największych zgrupowań cmentarzy kurhanowych w Małopolsce. A także jedno z niewielu stanowisk , które przetrwały w okolicy do dzisiejszych czasów. Blisko odległe cmentarzysko kurhanowe na Czerwonej Górze w Zakliczynie gdzie liczbę kurhanów szacuje się nawet do 200, nie przetrwało do dzisiejszych czasów.

Usytuowanie i opis

Cmentarzysko kurhanowe jest położone na obszarze leśnym. Główne zgrupowania kopców znajdują się w 3 miejscach: na szczycie Trupielec, poniżej szczytu tzw. polana pod bukiem, przy składzie drewna.

Plan rozmieszczenia kurhanów w rejonie Trupielca, Dariusz Dyląg, Piotr Sadowski: Beskid Myślenicki. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005. ISBN 83-89188-41-4 s.233

Historia

Kurhany są ważnymi obiektami dokumentującym dziedzictwo kulturowe oraz świadectwem ciągłości osadnictwa w okolicy od VII wieku n.e. Według przekazów ustnych to właśnie w okolicy kurhanów archeolog Gabriel Leńczyk odkrył tzw. “głowę Swarożyca” czyli przypuszczalną część większego kamiennego wyobrażenia bóstwa słowiańskiego. Niestety w literaturze próżno szukać opisów głowy. Więcej informacji o samej głowie można znaleźć w innym naszym artykule: https://isap.info.pl/2020/03/13/glowa-swarozyca-dobczyce/

Głowa Swarożyca Fot. Karol Grabowski

Stan i wyniki badań

S. Nosek , Ciałopalne mogiły z okresu wczesnohistorycznego w Małopolsce Zachodniej, „Wiad. Arch.”, t. 16; 1939 (reedycja 1948), s.329

Kopce te odkryto w 1934 roku. Jeden z nich badał St. Czerwiński, ówczesny właściciel lasu, natrafił pod nim na popiół i węgielki, wiadomość o tym przesłał do Muzeum Archeologicznego w Krakowie, wskutek czego Stefan Nosek z ramienia tegoż Muzeum zbadał jeden kopiec o średnicy 3 m a wysokości 1 m, natrafił na jądro kamienne, pod nim na popiół i węgielki zmieszane z warstwą żwiru oraz na kilka skorup wczesnośredniowiecznych. W latach 1963-1965 Zakład Archeologii Małopolski IHKM PAN w Krakowie przeprowadził badania wykopaliskowe ośmiu kopców w Kornatce w których uczestniczył Gabriel Leńczyk. Stanowiska na podstawie wykopalisk datowano na VII-IX wiek. Nekropolia składa się z 40 kopców, przeważnie kolistego kształtu i zbliżonych rozmiarów. Mają wysokość do 1,6 m i średnice 8 m. Badacze stwierdzili, że w niektórych kopcach po pochówku ciałopalnym resztki szczątków wkładano do urn popielnicowych, które umieszczano na kopcu. Dodatkowo odkryto gliniane naczynia w których znaleziono ślady jadła i napojów umieszczanych w kopcu w trakcie pochówku. Z ilości kopców można wnioskować, że cmentarzysko służyło osadzie, liczącej kilkunastu mieszkańców.

Przypisy:
[1] S. Nosek, Ciałopalne mogiły z okresu wczesnohistorycznego w Małopolsce Zachodniej, „Wiad. Arch.”, t. 16; 1939 (reedycja 1948), s. 328—330, tabl. LXIII/1—3,fig. 8— 9, 11— 12, 14—15.,

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

Bibliografia

Dariusz Dyląg, Piotr Sadowski: Beskid Myślenicki. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005. ISBN 83-89188-41-4 s.233
S.Nosek, O tajemniczych kopcach w przysiółku Burletka, wieś Kornatka, powiat myślenicki, Z Otchłani Wieków : pismo poświęcone pradziejom Polski, Tom 9, Numer 3-5 (1934) s. 63-64
http://bazhum.pl/bib/article/81241/
S. Nosek , Ciałopalne mogiły z okresu wczesnohistorycznego w Małopolsce
Zachodniej, „Wiad. Arch.”, t. 16; 1939 (reedycja 1948), s. 328—330, tabl. LXIII/1—3,
fig. 8—9, 11—12, 14—15.,
Helena Zoll-Adamikowa „Ciałopalne kurhany wczesnośredniowieczne w Kornatce, pow. Myślenice, w świetle badań lat 1963— 1965” w Sprawozdania Archeologiczne Tom 19 (1968) Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Oddział w Krakowie ISSN 0081-3834
https://rcin.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/23790?id=23790
MONOGRAFIA powiatu myślenickiego. Tom 1. Historia. Kraków 1970. Wydawnictwo Literackie. s.11

Ps. Niestety jak już kolejny raz piszę o stanie oznaczenia takich miejsc i informacji oraz ochronie to za każdym razem bardzo podobne odczucia. Uważam że naprawdę temat można inaczej potraktować i spowodować że jako wizytówka gminy będzie dobrze chroniona i z prawidłowo oznaczona z ścieżką edukacyjną zaczęłaby przyciągać turystów, przynosząc korzyści dla gminy i okolicznych miejscowości. Szkoda nie wykorzystać tego potencjału

1. Brakuje jakichkolwiek oznaczeń od strony Trzemeśni że idąc szlakiem niebieskim można na coś interesującego trafić- kurhany.

2. Brak jakichkolwiek oznaczeń na szczycie Trupielca oraz na 2 największych skupiskach kurhanów co czyli polany pod bukiem oraz przy składzie drewna ( dodatkowo zarzut mam do tego że uważam że miejsce na duży skład drewna nie powinno się znajdować w tak bliskim sąsiedztwie kurhanów dodatkowo przez zwózkę drewna cała okolica jest przeorana) kurhany można by upamiętnić wizualizacjami ich wyglądu oraz prezentacją metody pochówku na tablicach informacyjnych. Można by przedstawić znaleziska z przebadanych kopców. Warto by też na tablicach nawiązać do głowy Swarożyca znajdującej się na zamku w Dobczycach. Kurhany można by też bardziej wyeksponować w okolicy bez ingerencji w nie same.

3. W najbliższym sąsiedztwie kurhanów przejeżdżają po nich lub obok nich osoby na motorach wyczynowych i quadach oraz prowadzona jest zrywka, wycinka oraz składowanie drewna.

PS3. Nawet poza szlakami okolice miejscami potrafią być zaśmiecone w bardzo znacznym stopniu i to śmieciami nie pozostawionymi przed turystów tylko okolicznych mieszkańców.